به گزارش پتروپیام: صنعت نفت و انرژی ایران با تغییرات بنیادین روبه‌رو شده است؛ تغییراتی که همزمان در دو حوزه زیرساخت‌های انتقال و تولید فرآورده‌های نفتی و همچنین حمل‌ونقل دریایی نفت خام و فرآورده‌ها در حال شکل‌گیری است. وزارت نفت با اجرای پروژه‌های بزرگ ملی، گامی مهم در کاهش هزینه‌ها و افزایش پایداری تأمین انرژی برداشته و شرکت ملی نفتکش نیز به دنبال حفظ و ارتقای جایگاه ایران در بازار جهانی حمل دریایی نفت است. گزارش پیش‌رو نگاهی تحلیلی و توصیفی به این تحولات و آثار آن بر آینده صنعت انرژی کشور دارد.
خطوط لوله راهبردی؛ ستون فقرات امنیت انرژی
یکی از مهم‌ترین تحولات در بخش انرژی، بهره‌برداری از خطوط لوله استراتژیک بندرعباس–رفسنجان و سبزآب–شازند بوده است. خط لوله بندرعباس–رفسنجان با طول بیش از 450 کیلومتر و ظرفیت انتقال روزانه ده‌ها میلیون لیتر فرآورده، توانسته است بار عمده‌ای از جابه‌جایی سوخت را از جاده به ریل و لوله منتقل کند. کاهش بیش از 1600 نفتکش جاده‌پیما از مسیرهای پرخطر و صرفه‌جویی سالانه چند هزار میلیارد تومانی در هزینه حمل، تنها بخشی از دستاوردهای این پروژه است.
در کنار آن، خط لوله سبزآب–شازند نیز با ظرفیت انتقال 750 هزار بشکه نفت خام ترش در روز، خوراک مطمئن پالایشگاه‌های بزرگ کشور را تضمین کرده و انعطاف‌پذیری سیستم توزیع انرژی را بالا برده است. این دو پروژه در مجموع بخشی از طرح گسترده 2900 کیلومتری خطوط انتقال هستند که تا پایان برنامه هفتم توسعه تکمیل خواهند شد. اتکا به توان داخلی در ساخت بیش از 95 درصد تجهیزات، از جمله تولید لوله‌های 30 اینچ با استانداردهای بین‌المللی، نشان میدهد که ایران به‌تدریج در حال کاهش وابستگی خارجی در پروژه‌های زیربنایی است.
رشد پالایش و مدیریت مصرف؛ گامی در مسیر خودکفایی
تحولات بخش پالایشی نیز همسو با توسعه خطوط لوله به شکلی جدی دنبال شده است. با اجرای طرح‌های کیفی‌سازی و افزایش ظرفیت پالایشگاه‌ها، تولید بنزین و نفت‌گاز کشور به ترتیب حدود پنج میلیون لیتر در روز افزایش یافته است. این افزایش تولید نه‌تنها پاسخگوی نیاز داخلی در فصول پرمصرف است، بلکه امکان ذخیره‌سازی بیشتر و حتی صادرات مازاد را نیز فراهم می‌کند.
تا پایان سال جاری، دو پالایشگاه جدید با مجموع ظرفیت 180 هزار بشکه در روز و سه طرح کیفی‌سازی مهم با سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری به بهره‌برداری خواهند رسید. چنین پروژه‌هایی، در شرایطی که مصرف داخلی به سرعت در حال افزایش است، نقش حیاتی در جلوگیری از کسری عرضه ایفا می‌کنند.
از سوی دیگر، سیاست‌های دولت برای مقابله با قاچاق سوخت و ارتقای بهره‌وری ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای سبب شده است که در پنج ماه نخست سال جاری، مصرف روزانه نفت‌گاز حدود پنج میلیون لیتر کاهش یابد. این کاهش به معنای افزایش ذخایر راهبردی و بهبود پایداری تأمین سوخت در شرایط بحرانی است. ترکیب این اقدامات با توسعه خطوط لوله، ساختاری یکپارچه برای مدیریت هوشمندانه مصرف و تولید انرژی در کشور ایجاد کرده است.
شرکت ملی نفتکش و چشم‌انداز پساتحریم
در کنار تحولات بخش پالایش و انتقال، شرکت ملی نفتکش ایران نیز جایگاه ویژه‌ای در آینده انرژی کشور دارد. اگرچه جزئیات دقیقی از پروژه‌های این شرکت منتشر نشده، اما روندها نشان میدهد که نفتکش ملی در مسیر بازآفرینی و نوسازی ناوگان قرار گرفته است. این شرکت که به عنوان بازوی اصلی صادرات نفت خام و فرآورده‌های ایران شناخته می‌شود، طی سال‌های اخیر با چالش‌های ناشی از تحریم‌ها روبه‌رو بوده است، اما هم‌اکنون با نگاه به آینده پساتحریمی، تلاش برای تقویت ظرفیت حمل دریایی و بازگشت به بازارهای بین‌المللی را دنبال می‌کند.
ناوگان نفتکش ایران از نظر ظرفیت و تجربه عملیاتی یکی از بزرگ‌ترین‌ها در سطح منطقه به‌شمار می‌رود و حفظ این جایگاه مستلزم سرمایه‌گذاری‌های تازه در نوسازی کشتی‌ها و استفاده از فناوری‌های جدید حمل و ذخیره‌سازی است. در شرایطی که رقبای منطقه‌ای در حال توسعه ناوگان خود هستند، شرکت ملی نفتکش باید با اتکا به توان داخلی و همکاری‌های خارجی، مسیر رشد خود را هموار کند. موفقیت در این حوزه نه‌تنها به معنای افزایش درآمد ارزی، بلکه تضمین‌کننده استقلال ایران در صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی خواهد بود.
نگاهی به دستاوردهای صنعت نفت ایران نشان میدهد که کشور در حال عبور از یک دوره تحول زیرساختی است. افتتاح خطوط لوله راهبردی، توسعه ظرفیت پالایش و افزایش تولید فرآورده‌ها، کاهش قاچاق سوخت و مدیریت مصرف، و تلاش برای بازآفرینی ناوگان ملی نفتکش، همگی اجزای پازلی هستند که در نهایت امنیت انرژی، پایداری عرضه و تقویت موقعیت ایران در بازارهای جهانی را به دنبال خواهند داشت.
با این حال، مسیر پیش‌رو همچنان با چالش‌هایی همراه است؛ از نیاز به سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نو گرفته تا ضرورت نوسازی ناوگان دریایی و حفظ جریان پایدار منابع مالی. آنچه مسلم است، ادامه این روندها می‌تواند ایران را به جایگاهی بالاتر در زنجیره ارزش انرژی منطقه و جهان برساند و آینده‌ای روشن‌تر برای صنعت نفت و گاز کشور رقم بزند.
لیلا احمدی افشار
0 دیدگاه